Streszczenie to forma wypowiedzi, której uczymy się od najwcześniejszych etapów edukacji. Jeszcze przed pójściem do szkoły, przekonujemy się, że powtórzenie czyjejś wypowiedzi w całości jest często niemożliwe albo niepotrzebne. Wystarczy jej skrócenie. Jeśli nie dokonamy skrótu poprawnie, to zniekształcimy przekaz oryginalnej wypowiedzi tak, że zamienimy ją w plotkę.
Większość z nas nienawidziła jak na lekcjach języka polskiego pojawiał się problem: „Co poeta miał na myśli?”. To najczęściej zadawane pytanie wcale nie ma najłatwiejszej odpowiedzi. Nie tylko trzeba „wczytać” się w tekst wiersza, opowiadania, powieści aby rozpoznać zamysły i przesłania autora, ale dość często, żeby dostać wysoką ocenę, trzeba odgadnąć to, co na temat tekstu myśli nauczyciel, który nam pytanie zadał. Jeśli to dobry polonista, to swoimi poglądami na temat utworu krzywdy nam nie wyrządzi. Gorzej, jeśli nauczyciel interpretuje tekst w sposób nieobiektywny i zabarwia go swoją niechęcią, jakimiś fobiami czy zwykłym niedouczeniem czy niezrozumieniem tematu.
W rzeczywistości streszczenie jest jedną z najtrudniejszych form wypowiedzi i większość ludzi nie wie jak pisać streszczenie. Trzeba się nauczyć jak treść streszczanego tekstu przedstawić w sposób zwięzły (streszczenie nie powinno przekraczać 10% długości oryginału), prostym i zrozumiałym językiem, w określonym porządku obiektywnie, rzeczowo, logicznie. W streszczeniu nie ma miejsca na dygresje, rozbudowane opisy, wielokrotne odwoływanie się do własnych przeżyć i doświadczeń, podawanie licznych przykładów podobnych motywów czy wątków występujących w innych tekstach kultury.
Pisanie streszczenia wymaga zastosowania kolejnych, uporządkowanych działań. Jeśli chcemy stworzyć tekst na najwyższym poziomie nie można żadnego z nich pominąć ani zmienić kolejności. Oto rady dla chcących napisać streszczenie na szóstkę:
1. Dokładnie zapoznaj się z tekstem, który masz streścić.
2. Rozpoznaj temat i remat.
Przeczytanie tekstu ze zrozumieniem jest niezbędne do rozpoznania struktury tematycznej oraz rematycznej tekstu. W dużym uproszczeniu temat określa o czym tekst mówi, a remat informuje nas, co o temacie się mówi.
3. Dokonaj selekcji i hierarchizacji.
To etap na którym układamy treść ze względu na ważność. W streszczeniu zawieramy informacje najważniejsze, pomijamy mało istotne. Nie wolno nam dodawać niczego od siebie, niczego spoza tekstu.
4. Uporządkuj to, co zamierzasz opisać.
W tym miejscu można zrobić plan streszczenia i zawrzeć w nim wybrane według hierarchii ważności wątki i motywy.
5. Ubierz wątki w treść, czyli zredaguj streszczenie.
Taki sposób pisania streszczeń zaleca uczniom oraz nauczycielom Centralna Komisja Egzaminacyjna. Przy pisaniu streszczenia na egzaminie należy bezwzględnie przestrzegać zasady nieprzekraczania ilości słów podanych w poleceniu zadania.
Streszczając, czyli podsumowując, gdy mówimy o tym jak pisać streszczenie wystarczy: dobrze znać tekst, aby wiedzieć co i jak opisać, zrobić to w sposób zwięzły, logiczny, bez lania wody, nie zamieszczać cytatów z tekstu, nie podawać przykładów spoza tekstu, używać własnych słów.
